po konferencji "Od hałdy do kultury"

1 grudnia na kampusie WZiKS UJ odbyła się konferencja studencka "Od hałdy do kultury". Studenci wygłosili swoje referaty, paneliści i zaproszeni goście (prof. Krzysztof Skalski, dr Łukasz Gaweł, Małgorzata Ćwikła) wyrazili swoje opinie. Publika dopisała, choć momentami trudno było stwierdzić, na ile ich obecność była dobrowolna, a na ile wymuszona zaleceniem wykładowcy. Do rzeczy. Referaty (niestety, pierwsza grupa referatów nt. Zagłębia Ruhry mnie ominęła) okazały się być nad wyraz ciekawe i profesjonalnie przygotowane. Moje największe zainteresowanie wzbudziły te o katowickim Nikiszowcu oraz krakowskim Solvay'u. Niezmiernie miło było również popatrzeć na rodzinny Gdańsk i jego przepiękne żurawie w Stoczni.

Referenci przytoczyli mnóstwo przykładów wykorzystania przestrzeni postindustrialnej dla celów kulturalnych, np. kopalni "Guido" w Zabrzu, magazynów wojskowych białostockiej Węglówki czy szybu Wilson. Dr Gaweł słusznie zwrócił uwagę na fakt, że równie istotne, o ile nie istotniejsze, jest przywrócenie tego typu obiektów społeczności lokalnej, tj. zaadaptowanie i zaplanowanie ich w taki sposób, by nie tylko służyły wydarzeniom kulturalnym kilka razy w miesiącu, ale również otoczeniu - na co dzień.
Ambitne zadanie dla ludzi kultury i menedżerów kultury.

Kilka linków do wydarzeń/instytucji, wspomnianych w czasie konferencji:
http://kopalniaguido.pl/page.php?31
http://kopalniaguido.pl/page.php?32
http://www.ecszombierki.pl/wydarzenia-kulturalne.html
http://www.nac.gov.pl/
http://www.nikiszowiec.pl/
http://www.festiwalnowamuzyka.pl/
http://www.chck.pl/
http://www.wyspa.art.pl/
http://madeinbialystok.com/
http://szybwilson.org/

Open Access

Wiele z przytaczanych do tej pory źródeł jest łatwo dostępnych w Internecie, poprzez wyszukiwarkę Google.com. Niemniej warto zwrócić także uwagę na inne strony/portale internetowe, które działają wedle zasady open access i umożliwiają internautom szybki, bezpośredni i darmowy dostęp do wiedzy gromadzonej w jednym miejscu.
Najpopularniejsza jest strona http://books.google.com/, na której można znaleźć i uzyskać dostęp do wielu cennych pozycji książkowych i artykułów, wpisując po prostu żądaną frazę. Niestety nie wszystkie pokazywane pozycje są objęte zasadą open access, niektóre z nich nie są dostępne drogą internetową w całości.
Ciekawą bazą jest baza polskich czasopism: http://www1.bg.us.edu.pl/bazy/czasopisma/, która stanowi cenne źródło wiedzy na temat czasopism z danej dziedziny. Wybierając konkretny dział, np. kultura, architektura, muzealnictwo, uzyskujemy spis polskich wydawnictw ciągłych, zajmujących się tą tematyką, wraz z podstawowym ich opisem (częstotliwość wydawania, wydawca, numer ISSN i inne).
Bardzo pomocną platformą przy gromadzeniu informacji czy po prostu będącą źródłem wiedzy nt. nowości wydawniczych, wydarzeń i innych, jest strona http://wiedzaiedukacja.eu/. Oferuje bazę artykułów podzielonych na działy, tworzoną przez internautów encyklopedię "Epistema" z wieloma, szeroko opisanymi hasłami, stanowi także forum wymiany myśli i doświadczeń. Wpisując szukaną frazę w wyszukiwarkę na stronie, uzyskuje się dostęp nie tylko do artykułów na dany temat, ale i wydarzeń, komentarzy, recenzji czy multimediów.
Podobną kompilację użytecznych informacji stanowi strona http://www.dobrzezaprojektowane.pl/, która skupia się na tematyce dizajnu, etyce DIY, idei eko, przemysłach kultury i architekturze. Całkiem bogate archiwum oferuje cenne źródło wiedzy o współczesnych trendach w projektowaniu.

wystawa fotografii w Muzeum Śląskim w Katowicach

Tylko jeszcze do 30 listopada będzie można zobaczyć wystawę fotografii Struktura i architektura. Postindustrialne dziedzictwo Górnego Śląska w Muzeum Śląskim w Katowicach. Wielkoformatowe zdjęcia prezentują dziedzictwo przemysłowej architektury Śląska sprzed 1945 roku. Wystawa jest wynikiem polsko-niemieckiej współpracy, zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i artystycznym.

Wchodzi ona w skład Krajowego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji 2011 jako wydarzenie rekomendowane. Więcej informacji na stronie Narodowego Instytutu Audiowizualnego, będącego autorem i realizatorem Programu: http://www.nina.gov.pl/prezydencja/program/rekomendacje/design-architektura/wydarzenie/2011/06/14/architektura-i-struktura-postindustrialne-dziedzictwo-g%C3%B3rnego-%C5%9Bl%C4%85ska-wystawa-fotografii

przestrzeń postindustrialna

W czasie przeszukiwania Internetu natknęłam się na dwie ciekawe strony, które serdecznie polecam uwadze osób szczególnie zainteresowanych przestrzenią postindustrialną.

Pierwszy link to znana już strona Kongresu Kultury, na której w specjalnie wydzielonym miejscu specjaliści prowadzą debaty na forach. Nazywa się to E-Kongres. Każdego roku zmieniają się prowadzący i zmieniają się tematy. W tym roku Marek Szadkowski prowadzi wątek "Kultura się liczy!", natomiast Jacek Papis - "Co dalej z reformą kultury?". W 2009 roku Monika Dzięgielewska-Geitz pisała o rewitalizacji przestrzeni postindustrialnej: http://www.kongreskultury.pl/title,,pid,731,oid,4934,cid,9,fid,9.html.
Warto odwiedzić tę stronę z dwóch powodów: po pierwsze, Autorka jest specjalistką z ogromnym doświadczeniem w dziedzinie rewitalizacji, przemysłów kreatywnych i ekonomii kreatywnej, po drugie - głównym obiektem zainteresowania tego wątku jest Łódź, jedno z najniezwyklejszych i chyba najbardziej niedocenianych polskich miast, które ma potencjał potrzebny, by stać się Zagłębiem Ruhry na naszym rodzimym gruncie.

ŁÓDŹ - zdjęcie ze strony Stowarzyszenia Fabrykancka

Drugi zaś jest linkiem do bloga poświęconego między innymi, acz w dużym stopniu architekturze postindustrialnej: http://bohemola.blogspot.com/.
Na blogu znajdują się także linki odsyłające do stron światowej sławy fotografów architektury, takich jak John Davies czy Heinrich Heidersberger.

KRAKÓW - bohemola.blogspot.com

źródeł ciąg dalszy 2.0 - przemysły kreatywne i rewitalizacja

Przemysły kreatywne oraz ich wpływ na gospodarkę i rewitalizację terenów miejskich to temat, którym zajmują się nie tylko architekci, urbaniści, ekonomiści, ale i kulturoznawcy czy nawet filozofowie. Nie została wypracowana jeszcze uniwersalna definicja przemysłu kreatywnego, w powszechnym rozumieniu jest on łączony z przemysłami kultury czy tzw. sektorami kreatywnymi (13 działów gospodarki: reklama, architektura, sztuka i antyki, gry komputerowe, rękodzieło, projektowanie, projektowanie mody, film i video, muzyka, sztuka teatralna, publikacje, oprogramowanie, telewizja i radio)*.
Głównymi ośrodkami badawczymi, zajmującymi się tematyką przemysłów kreatywnych są:
Uniwersytet Technologiczny w Queensland (John Hartley, Susan Street), Uniwersytet Humboldta w Berlinie (Oliver Frey, Cordula Gdaniec, Bastian Lange), Uniwersytet Metropolitalny w Manchesterze (najczęściej kojarzony z przemysłami kreatywnymi ośrodek na świecie) oraz Uniwersytet w Hong Kongu.
Najwięksi badacze tej dziedziny to: Richard Florida, David Harvey, Kate Oakley, John Howkins czy Matteo Pasquinelli. W Polsce temat przemysłów kreatywnych jest nadal opracowywany, ukazało się kilka publikacji związanych z tym zagadnieniem autorstwa Andrzeja Gwoździa czy Andrzeja Klasika (patrz: wpis z 30 X).
W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że sektor przemysłu kultury produkuje "towary" artystyczne, natomiast przemysły kreatywne tworzą produkty o wartości także pozakulturalnej.
Naukowcy badają relacje między nimi, jak i wpływ przemysłów kreatywnych na gospodarkę (przyjmuje się, że 4-9% gospodarki światowej stanowią właśnie przemyły kreatywne) oraz ich wymiar społeczny.


Aby pozostać w temacie niniejszego bloga, wracamy do rewitalizacji terenów poprzemysłowych, która w oczywisty sposób wymaga zaangażowania przemysłów kreatywnych (takich dziedzin jak: architektura, projektowanie a nawet reklama).
Kilka artykułów** mówiących o najbardziej pragmatycznym aspekcie rewitalizacji, czyli planowaniu, funduszach unijnych, studia przypadków:
1. ZIENTARA Piotr, Rewitalizacja okręgów przemysłowych z funduszy strukturalnych UE : realizacja programu RECHAR II w Limburgii (1994-1999), "Przegląd Zachodni", R. 63, nr 2 (2007), s. 198-212.
2. SIEMIŃSKI Waldemar, Ekonomiczno-finansowe i społeczne aspekty działań rewitalizacyjnych wspartych w okresie 2004-2006 środkami unijnymi, "Człowiek i Środowisko", T. 32, nr 3/4 (2008), s. 29-51.
3. WÓJCIK Agnieszka, Zespoły o funkcjach kulturalnych w procesie rewitalizacji przestrzeni miejskiej na przykładzie wybranych realizacji w Londynie, "Teka Komisji Urbanistyki i Architektury", T. 36/37 (2004/2005), s. 65-73.
4. CZORNIK Małgorzata, DROBNIAK Adam, Dobór działań w procesach rewitalizacji miast - studia przypadków, "Gospodarka Przestrzenna", T. 10 (2007), s. 224-228.
5. KSIĄŻKIEWICZ Izabela, Uwarunkowania procesów rewitalizacji przestrzeni miejskiej, "Studia i Prace / Kolegium Ekonomiczno-Społeczne", Z. 15 (2008), s. 685-693.


* Dane wg wcześniej wspomnianego raportu "Analiza potrzeb i rozwoju przemysłów kreatywnych".
** Informacje bibliograficzne pochodzą z katalogu Biblioteki Narodowej: www.bn.org.pl.

źródeł ciąg dalszy - raporty

Do tej pory niewiele było mowy o gospodarczym znaczeniu sektora kultury, czas zatem zadrobić zaległości. Najlepiej tę kwestię naświetlają liczne raporty; wszystkie łatwo dostępne poprzez wyszukiwarkę Google.com:

1. Raport końcowy "Znaczenie gospodarcze sektora kultury. Wstęp do analizy problemu" z 2010 roku, opracowany przez Instytut Badań Strukturalnych, finansowany ze środków Narodowego Centrum Kultury.
http://ibs.org.pl/site/upload/publikacje/ObserwatoriumKultury/znaczenie%20gospodarcze%20sektora%20kultury%20-%20raport%20IBS.PDF
2. Raport z paryskiego sympozjum UNESCO z 2010 roku "Funding Culture, Managing the Risk".
http://unesdoc.unesco.org/images/0018/001893/189381e.pdf

Raporty dotyczące przemysłów kreatywnych:
1. Raport końcowy sporządzony przez Ecorys na zlecenie Ministerstwa Gospodarki w 2009 roku "Analiza potrzeb i rozwoju przemysłów kreatywnych".
http://www.mg.gov.pl/files/upload/10147/Analiza%20potrzeb%20i%20rozwoju%20przemyslow%20kreatywnych.pdf
2. Streszczenie raportu sporządzonego w 2009 roku na zlecenie niemieckiego Ministerstwa Ekonomii i Technologii "Culture and Creative Industries in Germany".
http://ec.europa.eu/culture/key-documents/doc/forum/research-report-577-en.pdf

Spośród licznych raportów o stanie kultury, sporządzonych w ramach Kongresu Kultury w 2009, warto zwrócić szczególną uwagę na ten dotyczący promocji Polski przez kulturę:
http://www.kongreskultury.pl/title,Raport_o_promocji_Polski_przez_kulture,pid,549.html

Więcej źródeł można znaleźć na stronie kampanii społecznej Kultura się liczy! w zakładce "Opracowania/raporty".

serwisy informacyjne

Aby być na bieżąco z wydarzeniami i projektami związanymi z rewitalizacją terenów poprzemysłowych, szczególnie Zagłębia Ruhry, warto regularnie odwiedzać niektóre strony internetowe. Niewątpliwie jedną z nich jest podany już adres metropoleruhr.de, gdzie w pięciu językach można przeczytać nie tylko o historii Zagłębia, ale i kulturalnych inicjatywach z nim związanych oraz aspekcie gospodarczym czy projektach naukowych.

Kolejnym adresem wartym polecenia jest bryla.pl, serwis poświęcony szeroko pojętej architekturze. Przedstawia aktualne zagadnienia (konferencje, wystawy itp.), ciekawe projekty, budynki i postaci. Często porusza tematykę historii polskiej architektury czy właśnie rewitalizacji poprzemysłowych budynków. Już teraz polecam dwa artykuły: http://bryla.gazetadom.pl/bryla/1,85298,7498874,RUHR___postindustrialna_stolica_kultury.html oraz http://bryla.gazetadom.pl/bryla/1,85298,7525168,Niemieckie_zaglebie_dobrej_architektury.html. 

Wreszcie - urbanistyka.info, pierwszy serwis poświęcony urbanistyce w Polsce, mający przybliżyć aktualne problemy z tym związane oraz stanowić platformę dla komunikacji między osobami zajmującymi się planowaniem przestrzennym, architekturą, inwestowaniem itp. Serwis to nie tylko forum, lecz także źródło wiedzy prawnej oraz zbiór artykułów, podzielonych na dwie kategorie: urbanistyka oraz rewitalizacja. 

2.0.11. Przemysły Kreatywne

7 i 8 listopada na terenie Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, odbędzie się cykl spotkań poświęconych tematyce dizajnu: 2.0.11. Przemysły Kreatywne. Zaproszeni goście oraz uczestnicy będą mieli okazję wymienić poglądy na temat współczesnego wzornictwa oraz jego miejsca i znaczenia dla nowych technologii. Spotkania mają stanowić forum dla nawiązywania kontaktów i współpracy między projektantami a potencjalnymi zleceniodawcami.

Tematyka spotkań została ujęta w cztery panele:
1. Kreacja a biznes.
2. Projektowanie a własność intelektualna.
3. Nowoczesne technologie w przemyśle kreatywnym.
4. Współczesne trendy w dizajnie. 
Organizatorem wydarzenia jest Samorząd Województwa Małopolskiego.

Wstęp jest bezpłatny, należy jedynie wypełnić formularz zgłoszeniowy*. Szczegółowy program dostępny pod adresem:  http://www.malopolska.pl/Obywatel/Konferencja2011/Documents/www_program.jpg

*Mała nieścisłość ze strony organizatorów: strona Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie głosi, że rejestracja trwa do 3 listopada, zaś na stronie malopolska.pl widnieje informacja, że "Rejestracja została zamknięta". Wszystkim chętnym proponuję napisać wiadomość na adres konferencja2011@umwm.pl w celu wyjaśnienia tej kwestii. 

TAM'TAM: Sezon Kultury Nadrenii Północnej-Westfalii w Polsce 2011/2012

Współpraca polskich i niemieckich artystów zaowocowała projektem TAM'TAM: Sezon Kultury Nadrenii Północnej-Westfalii w Polsce, w ramach którego od końca lipca do stycznia 2012 roku niemieccy artyści prezentują się w Polsce, zaś wiosną 2012 roku - polscy twórcy i instytucje zawitają m.in. w regionie Zagłębia Ruhry. Działania te motywowane są nie tylko porozumieniem o współpracy i dobrym sąsiedztwie, podpisanym 20 lat temu, ale także wspólną kulturową spuścizną; jak pisze Hannelore Kraft (premier Nadrenii Północnej-Westfalii) we wstępie do kalendarium TAM'TAM: "Rozwój Zagłębia Ruhry oraz Nadrenii Północnej-Westfalii nie byłby możliwy bez fal imigracji z Polski".

Wiele wydarzeń w ramach TAM'TAM miało już miejsce - Tanztheater Wuppertal tańczył dzieła Piny Bausch (której twórczość przedstawia Wim Wenders w swoim filmie "Pina") we Wrocławiu, teatry z Kolonii i Bochum prezentowały swoje sztuki w ramach Krakowskich Reminiscencji Teatralnych. Zespół musikFabrik kontynuuje współpracę z Warszawską Jesienią i przygotował "KLANG - 24 godziny dnia" słynnego eksperymentatora Karlheinza Stockhausena. Za nami także "INDUSTRIAL on tour", projekt najciekawszy w kontekście niniejszego bloga, przygotowany przez artystów Hartware Medienkunstverein (HMKV). Dotyczy on kultury postindustrialnej, która "narodziła się" w latach 80. w Zagłębiu Ruhry*. W Łodzi, Bytomiu, Krakowie i Gdańsku były prezentowane filmy (dokumentalne, o sztuce, fabularne) oraz didżejskie sety. Ciąg dalszy tego projektu w Dortmundzie w 2012 roku. Wywiad z kuratorami wystawy na stronie Krytyki Politycznej: http://www.krytykapolityczna.pl/Wywiady/InkeArnsThibautdeRuyterCosiestalozprzemyslem/menuid-1.html
Przed nami m.in. koncerty Mahler Chamber Orchestra (Warszawa, Kraków) czy wystawa fotografii Wolfganga Tillmansa (Warszawa).

Opierałam się na informacjach z ulotki-kalendarium wydarzeń oraz ze strony internetowej Sezonu Kultury: www.sezon-kultury-tamtam.pl, którą serdecznie polecam.

* Pod koniec lat 80., kiedy przemysł ciężki w regionie Zagłębia Ruhry upadał, władze Nadrenii Północnej-Westfalii zdecydowały się wcielić w życie szeroko zakrojony, dziesięcioletni plan (1989-1999), mający na celu rewitalizację terenów poprzemysłowych. Nowy sposób wykorzystania budynków przemysłowych przyczynił się do powstania "kultury postindustrialnej". W 2002 roku UNESCO wpisała kopalnię Zollverein na Listę Światowego Dziedzictwa. Obecnie ponad 3,5 tysiąca obiektów poprzemysłowych w Niemczech jest objętych ustawą o ochronie zabytków.

studencka konferencja "Od hałdy do kultury"

1 grudnia tego roku na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, odbędzie się studencka konferencja "Od hałdy do kultury", która jest wynikiem wyjazdu naukowego studentów (maj 2011) do Zagłębia Ruhry: zarówno zwiedzania obiektów poprzemysłowych, jak i spotkań z osobami odpowiedzialnymi za rewitalizację tego obszaru oraz koordynatorów działań związanych z ESK. Zachęcam do odwiedzenia i polubienia strony wydarzenia na facebooku (https://www.facebook.com/odhaldydokultury?sk=info) oraz związanego z tym bloga (http://odhaldydokultury.wordpress.com/). Organizatorem jest Koło Naukowe Meritum, Instytut Kultury oraz Instytut Spraw Publicznych UJ.

Dla lepszego obrazu tego, o czym piszę:

Zollverein

Westpark Bochum

Oberhausen

Zollverein

Teatr Bochumer Schauspielhaus

Warto także odwiedzić oficjalną stronę Zagłębia Ruhry, która na bieżąco podaje informacje związane z ciekawymi inicjatywami kulturalnymi podejmowanymi przez ów region: http://www.metropoleruhr.de

bibliografia: książki i artykuły

Poniżej zamieszczam spis książek oraz artykułów (z których większość jest dostępna w Internecie), dotyczących tematyki niniejszego bloga. Korzystałam przy tym z wyszukiwarki google.com, katalogu online Biblioteki Jagiellońskiej oraz Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie, jak i wyszukiwarek w internetowych wydaniach gazet ("POLITYKA", "Gazeta Wyborcza") czy czasopism ("Purpose", "Kultura współczesna").

Słowa kluczowe: Zagłębie Ruhry, rewitalizacja, przemysły kultury, ekonomia kultury, przemysły kreatywne, tereny przemysłowe, Europejska Stolica Kultury 2010.

Bibliografia – KSIĄŻKI

1. Aktualne problemy rozwoju przestrzennego Zagłębia Ruhry, red. Horst a Forster [et al.], „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, z. 78. Kraków 1990. ISSN 0083-4343.

2. BENDIXEN Peter, Wprowadzenie do ekonomiki kultury i sztuki. Kraków 2001. 

ISBN 83-233-1504-3.

3. BUKOWSKI Andrzej, JABŁOŃSKA Barbara, SMAGACZ-POZIEMSKA Marta, Wykluczone sąsiedztwa : społeczne aspekty rewitalizacji w przestrzeni wielkiego miasta. Kraków 2007. ISBN 978-83-60236-28-4.

4. Dziedzictwo przemysłowe dla współczesnego dialogu kultur, innowacyjnej gospodarki i atrakcyjnej konsumpcji turystycznej, red. Tadeusz Burzyński, Anna Staszewska. Katowice, Zabrze 2010. ISBN 978-83-60953-40-2.

5. Ekonomia kultury. Przewodnik Krytyki Politycznej, praca zbiorowa. Warszawa 2010. ISBN 978-83-61006-05-3.

6. ILCZUK Dorota, Polityka kulturalna w społeczeństwie obywatelskim. Warszawa, Kraków 2002. ISBN 83-233-1586-8.

7. Innowacyjność a kultura w gospodarce opartej na wiedzy, red. Kazimierz K. Parszewski, Ireneusz Żuchowski. Ostrołęka 2010. ISBN 978-83-62775-02-6.

8. Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki, red. Andrzej Gwóźdź. Warszawa 2010. ISBN 978-83-61587-35-4.

9. ORŁOWSKI Bolesław, Fenomen turystyki industrialnej. Ciechanów, Pułtusk 2008. ISBN 978-83-7549-043-5.

10. Przestrzeń architektury a przestrzeń kulturowa, red. Robert Berełkowski. Poznań 2003. ISBN
83-7314-142-1.

11. Rewitalizacja, (temat numeru) magazyn „Purpose”, nr 57 maj 2010, [online] http://www.purpose.com.pl/archiwum/mag-nr_57/, dostęp: 29 X 2011.

12. Rola sektora kultury i przemysłów kreatywnych w rozwoju miast i aglomeracji, red. Andrzej Klasik. Katowice 2010. ISBN 978-83-7246-618-1.

13. SIEMIŃSKI Waldemar, TOPCZEWSKA Teresa, Rewitalizacja miast w Polsce : przy wsparciu funduszami UE w latach 2004-2008. Warszawa 2009. ISBN 978-83-7641-090-6. 

14. THROSBY David, Ekonomia i kultura. Warszawa 2010. ISBN 978-83-61587-36-1.

15. Wykluczenie, rewitalizacja, spójność społeczna, red. Lucyna Frąckiewicz. Warszawa, Katowice 2004. ISBN 83-918320-0-7.

Bibliografia – ARTYKUŁY

1. MADEJA Jacek, Zagłębie Ruhry – czym to wszystko pachnie?. [online] gazeta.pl http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,61085,4666155.html, dostęp: 29 X 2011.

2. MICHAŁOWSKA Marianna, Miasto – twór z natury niedokończony [w:] „Kultura współczesna” 2/1997. Warszawa 1997.

3. MICIUKIEWICZ Konrad, Inteligentne miasto [w:] “Kultura współczesna” 3-4/2002. Warszawa 2002.

4. SARZYŃSKI Piotr, Europejska Stolica Kultury – jak to się robi?. [online] „POLITYKA” http://www.polityka.pl/kultura/aktualnoscikulturalne/1507372,1,europejska-stolica-kultury-jak-to-sie-robi.read, dostęp: 29 X 2011.

5. SULIMA Roch, Przestrzeń publiczna: między anarchizacją a estetyzacją [w:] „Kultura współczesna” 4/2005. Warszawa 2005.

6. WIELIŃSKI Bartosz, Kultura w Zagłębiu Ruhry. [online] wyborcza.pl http://wyborcza.pl/1,75475,7437983,Kultura_w_Zaglebiu_Ruhry.html, dostęp: 29 X 2011.

7. WOHNER Heinz, Zagłębie Ruhry – kulturalne odrodzenie. [online] portal presseurop.eu http://www.presseurop.eu/pl/content/article/204911-zaglebie-ruhry-kulturalne-odrodzenie, dostęp: 29 X 2011.

8. ZAGUŁA Artur, Europejska Stolica Kultury – cele, fakty, procedury. [online] magazyn „Purpose” http://www.purpose.com.pl/archiwum/mag-nr_53/mag-europejska_stolica_kultury__cele_fakty_i_procedury_522.html, dostęp: 29 X 2011.

9. ZAGUŁA Artur, Przemysły kreatywne w globalnej gospodarce opartej na wiedzy. [online] magazyn „Purpose” http://www.purpose.com.pl/archiwum/mag-nr_45/mag-przemysly_kreatywne_w_globalnej_gospodarce_opartej_na_wiedzy.html, dostęp: 29 X 2011.

10. ZAGUŁA Artur, RUSZKOWSKA-MAZERAT Maja, Przemysły kultury zmieniają dzielnice miejskie. [online] magazyn „Purpose” http://www.purpose.com.pl/archiwum/mag-nr_55/mag-przemysly_kultury_zmieniaja_dzielnice_miejskie.html, dostęp: 29 X 2011.

na dobry początek!

Po Moskwie, Londynie i Paryżu, Zagłębie Ruhry (niem. Ruhrgebiet, ang. The Ruhr) jest największym ośrodkiem urbanizacyjnym w Europie, miejscem zamieszkania dla ponad 5 mln ludzi. Posiada jedne z najbogatszych złóż węgla kamiennego, cynku, ołowiu i soli kamiennej. Od początku XIX wieku obszar ten zmieniał się wielokrotnie. Ostatnie dziesięciolecia były świadkiem żmudnego procesu transformacji Zagłębia z obszaru stricte przemysłowego w metropolię i stolicę kultury (tytuł Europejskiej Stolicy Kultury przyznano Essen, reprezentującemu cały teren Zagłębia w 2010 roku). Niniejszy blog ma za zadanie przyjrzeć się efektom rewitalizacji Ruhry w szczególności, a także podobnym mu terenom poprzemysłowym - w kontekście przemysłów kultury oraz ich wkładu w gospodarkę.